Δείτε μερικά τυπικά συμπτώματα που θα σας βάλουν σε σκέψεις. Δεν σημαίνει ότι αν αναγνωρίζετε κάποιες φορές, κάποια από τα παρακάτω τότε έχετε πρόβλημα. Δεν μου αρέσουν οι ταμπέλες και δεν τις χρησιμοποιώ. Αν όμως κάτι από αυτά σας δημιουργεί πρόβλημα στο να είστε λειτουργικοί και ευτυχισμένοι, να απολαμβάνετε τη ζωή, το φαγητό και το σώμα σας τότε ίσως να είναι μια καλή αφορμή να το… σκεφτείτε λίγο καλύτερα.
1. Συνεχίζεις να τρως ενώ είσαι χορτάτος
Δεν είναι τυπικό να λαχταράς τροφές ενώ έχεις φάει το κανονικό πλήρες, θρεπτικό σου γεύμα. Για παράδειγμα έχει μόλις φάει μπριζόλα και σαλάτα και ρύζι αλλά θέλεις οπωσδήποτε να κλείσεις το γεύμα με… παγωτό. Να ξεκαθαρίσουμε ότι η πείνα και η λιγούρα δεν είναι το ίδιο πράγμα. Δεν υπάρχει πείνα λοιπόν, αφού μόλις τελειώσαμε το φαγητό, υπάρχει όμως μια απίστευτη επιθυμία στον εγκέφαλο να φάμε κάτι άλλο.
Βέβαια αυτό είναι πολύ κοινό και δεν σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα. Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν και έχουν λιγούρες. Αν όμως αυτό συμβαίνει πολύ συχνά και νιώθεις ότι υπάρχει αληθινό πρόβλημα στο να ελέγξεις τη συμπεριφορά, ίσως να είναι μια ένδειξη ότι κάτι τρέχει. Αυτού του τύπου η λιγούρα δεν είναι ότι το σώμα ζητά ενέργεια ή θρεπτικά συστατικά αλλά ότι ο εγκέφαλος ζητά κάτι συγκεκριμένο που απελευθερώνει ντοπαμίνη, το σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο και ίσως αυτό να σχετίζεται με εθισμό.
2. Να τρως πολύ περισσότερο από ό,τι είχες σκοπό
Τι πειράζει να φας ένα κομμάτι κέικ σοκολάτα; Ένα κομμάτι δεν είναι κακό. Μπορούμε να τρώμε τα πάντα με μέτρο – έτσι λέμε οι ειδικοί. Και αυτό ακούγεται σωστό, όμως για ορισμένους ανθρώπους ή ορισμένες τροφές υπάρχει το φαινόμενο: ή όλα ή τίποτα και αυτό είναι κακό γιατί μπορεί να οδηγήσει σε «καταστροφή». Το ένα κομμάτι κέικ θα γίνει μέσα σε 10’ όλο το κέικ. Οπότε η πρόταση: τρώτε τα πάντα με μέτρο, δεν δουλεύει για όλους. Το να συμβουλεύσεις ένα άτομο που είναι εθισμένο στο junk φαγητό, τρώγε με περιορισμό, είναι σαν να λες σε έναν αλκοολικό, πείνε με μέτρο. Γίνεται; Δεν γίνεται. Απλά δεν είναι εφικτό.
3. Συνεχίζεις να τρως μέχρι να νιώσεις «σκασμένος»
Τελικά ενδίδεις στον πειρασμό και τρως τη εν λόγω τροφή. Το φαγητό θα σταματήσει ή όταν τελειώσει το σακούλι ή μέχρι να νιώσεις υπερβολικά «σκασμένος». Είναι σαν να κωφεύει το σύστημα του κορεσμού.
4. Ενώ νιώθεις τύψεις μετά το γεγονός, σύντομα υποκύπτεις ξανά
Όταν κάνουμε κάτι που ξέρουμε ότι δεν είναι «καλό» – σύμφωνο με τους στόχους μας ή τις αξίες μας ή τις αποφάσεις μας, τότε συνήθως νιώθουμε άσχημα για αυτό. Συγκεκριμένα νιώθουμε ενοχές που είναι ένα συναίσθημα και με καλή και κακή χροιά. Καλή γιατί σημαίνει ότι πραγματικά νοιαζόμαστε. Κακή γιατί είναι δυσάρεστο συναίσθημα και μας κάνει να νιώθουμε χάλια. Αναφερόμενη στα άτομα που είναι υπέρβαρα και έχουν κάνει δίαιτα αυτό το συναίσθημα είναι πολύ γνώριμο. Νιώθουμε ότι κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας, νιώθουμε αδύναμοι, ότι δεν μπορούμε να πειθαρχήσουμε και μπαίνουμε σε ένα φαύλο κύκλο δίαιτας και υπερφαγίας.
5. Φτιάχνεις τρελές και ευφάνταστες δικαιολογίες στο κεφάλι σου
Είναι τα ανθρωπάκια στο κεφάλι. Το καλό και το κακό, το αγγελάκι και το διαβολάκι. Το ένα είναι η λογική, το άλλο η παρόρμηση. Το ένα σου θυμίζει ότι έχεις πάρει μια απόφαση και ότι έχει προγραμματίσει να φας γλυκό το Σάββατο, το άλλο όμως εκεί επιμένει ότι χρειάζεσαι το γλυκό τώρα.
Και ξαφνικά, έρχεται η στιγμή που αυτόματα τελείως το «κακό» ανθρωπάκι παίρνει τον έλεγχο, το χέρι σου σηκώνεται και βουτάει με σιγουριά το γλυκό που είχες αποφασίσει να μην φας σήμερα. Και όλες αυτές τις στιγμές χιλιάδες σκέψεις, ιδέες, διακαιολογίες, τι πρέπει – τι δεν πρέπει, καταιγίζουν το μυαλό σου.
6. Επαναλαμβανόμενες αποτυχίες για να θέσουμε όρια στον εαυτό μας
Όταν οι άνθρωποι παλεύουν με τον εαυτό τους για αυτέλεγχο με τον έναν τρόπο ή τον άλλο προσπαθούν να θέσουν κανόνες στον εαυτό τους. Για τους περισσότερους ανθρώπους (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου) οι κανόνες αυτοί σχεδόν πάντα σπάνε- αποτυγχάνουν.
Συγκεκριμένα, για άτομα που έχουν θέμα με τα «ξεσπάσματα» στο φαγητό, οι κανόνες που τίθενται σε σχέση με αυτό είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν. Τα άτομα που βιώνουν εθισμό σε τροφές το να προσπαθήσουν να βάλουν κανόνες (όσο large και ένα ακούγονται: Ένα ελεύθερο γεύμα την εβδομάδα, δύο ελεύθερα γεύματα την εβδομάδα, μια ελεύθερη μέρα κα θα βρίσκουν τον εαυτό τους να περνάει τα όρια, να «σπάει» τους κανόνες.
7. Να κρύβεις το στοιχεία του «εγκλήματος»
Άτομα με ιστορικό από επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες να κοντρολάρουν τον εαυτό τους, συχνά αρχίζουν να κρύβουν τι κατανάλωσαν από τους υπόλοιπους. Ίσως να προτιμούν να τρώνε μόνοι τους, όταν δεν είναι κάποιος άλλος στο σπίτι, μόνοι στο αυτοκίνητο, ή αργά τη νύχτα όταν όλοι έχουν κοιμηθεί. Επίσης δεν ξεχνούν να πετάξουν ή να κρύψουν τις συσκευασίες. Αυτό συμβαίνει για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε το αίσθημα των ενοχών και της ντροπής.
8. Δεν μπορείς να σταματήσεις παρόλο που έχουν εμφανιστεί θέματα υγείας
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το φαγητό που τρώμε έχει επιδράσει στην υγεία μας. Σε μικρό χρονικό διάστημα το κενό – πρόχειρο φαγητό – οδηγεί σε αύξηση βάρους, κακή αναπνοή, ακμή, κούραση, κακή στοματική υγεία. Σε μεγαλύτερο όμως χρονικό διάστημα, και μετά από χρόνια αν συνεχίζουμε να «κακοποιούμε» το σώμα μας, τα θέματα υγείας αρχίζουν να γίνονται πολύ πιο σοβαρά. Παχυσαρκία, διαβήτης τύπου ΙΙ, καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιοι τύποι καρκίνου και πολλά άλλα.
Κάποιος ο οποίος βιώνει τέτοια θέματα υγείας και ξέρει ότι είναι άμεσα συνδεδεμένα με το φαγητό που επιλέγει να καταναλώνει αλλά δεν μπορεί να κάνει κάτι για να το αλλάξει, τότε έχει πρόβλημα.
*Τα στοιχεία για το άρθρο βασίστηκαν στον οδηγό DSM-IV που αφορά επιστήμονες υγείας για να διαγνώσουν ψυχικές διαταραχές.
